Mecaz-ı Mürsel Ad Aktarması

Mecaz-ı Mürsel Ad Aktarması
Dil - Anlam Bilgisi
Bir sözün, gerçek anlamının dışında, benzetme amacı gütmeden başka bir anlamda kullanılmasına düz değişmece (Mürsel Mecaz) denir.

Bir başka deyişle, bir kavramın, kendisinin kullanı­mıyla ilgili, bağlantılı olduğu bir başka sözcükle gösteril­mesidir.Düz değişmecede, sözcüğün gerçek anlamıyla mecaz anlamı arasında türlü ilgiler vardır:

1- Sanatçı-yapıt ilişkisi: Sanatçının adı verilir ve o sanatçının eseri anlatılır.

ÖRNEK

"Bu aralar Yaşar Kemal'i okuyorum.""Yaşar Kemal" sözüyle kastedilen, "Yaşar Kemal'in romanları, hikayeleri, röportajları" dır.

"Bütün gece Paganini'yi dinledim.""Paganini" sözüyle kastedilen "Paganini'nin bestele­ridir,

"Bu bir Leonardo'dur.""Leonardo'dur" sözüyle kastedilen "Leonardo'nun tablosu, heykeli"dir.

2- Bütün söylenir; parça anlatılır: Bir nesnenin ta­mamı söylenir ve onun bir bölümü anlatılır.

ÖRNEK

"Televizyon seyretmeye daldığım için, yemeği yak­tım.""Yemeği yaktım." sözüyle kastedilen "yemeğin bir bölümünü, yani ocağa bakan kısmını yaktım."dır. Yoksa yemeğin bütününü yakmamıştır.

"Gemi, Mersin'e yanaştı.""Mersin'e yanaştı." sözüyle kastedilen "Mersin Limanı"dır."Mersin" bütün, "liman" parçadır.

3- Parça söylenir; bütün anlatılır: Bir nesnenin parçası söylenerek, onun bütünü anlatılır.

ÖRNEK

Tekerler çukura düştü."Tekerler" sözüyle kastedilen "araba"dır. "Tekerler" parça, "araba" bütündür.

Ufukta bir yelken göründü."Yelken göründü" sözüyle kasetedilen "geminin görünmesi"dir."Yelken" parça, "gemi" bütündür.

4- Dış söylenir; iç anlatılır: Bir nesnenin dışı söyle­nir ve onun içi anlatılır.

ÖRNEK

Bir dikişte bardağı bitirdi."Bardağı bitirdi" sözüyle kastedilen "bardağın içinde­ki sıvı "dır."Bardak" dış, "içindeki sıvı" içtir.

Önündeki tabakları silip süpürdü."Tabakları silip süpürmek" sözüyle kastedilen "taba­ğın içindeki yemek"tir."Tabak" dış, "yemek" içtir.

Eve gelir gelmez sobayı yaktı."Sobayı yaktı" sözüyle kastedilen "Sobanın içindeki odun ya da kömür"dür."Soba" dış, "odun,kömür" içtir.

Nerede olduklarını bitişik daireden öğrendik."Bitişik daireden öğrendik." sözüyle kastedilen" dai­renin içinde yaşayanlardır."Daire" dış, "içinde yaşayanlar" içtir.

5- İç Söylenir; dış Kastedilir: Bir nesnenin içi söy­lenerek onun dışı anlatılır.

ÖRNEK

Lokantaya girince, başını çıkardı."Başını çıkardı" sözüyle kastedilen, "kasket, şapka" dır."Baş" iç, "kasket, şapka" dıştır.

Ayağını çıkardı ve içeri girdi.."Ayağını çıkardı." sözüyle "ayakkabıyı çıkardı" anlamı kastedilmiştir."Ayak" iç, " ayakkabı" dıştır.

6- Köy, kasaba, kent, ülke adı verilir; orada yaşayanlar anlatılır.

ÖRNEK

Kurtuluş savaşında, Maraş düşmana karşı diren­di.Düşmana "Maraş" değil, " Maraş'ın içinde yaşayan insanlar" direnmiştir.

Almanya, ilk Türk işçilerini bağrına bastı.Türk işçilerini bağrına basan "Almanya" değil, "Al­manya'da yaşayan insanlar" dır.

7- Yön adı verilir ve o yöndeki ülkeler, bölgelerve insanlar anlatılır.

ÖRNEK

Doğu, her zaman ihmal edilmiştir."Doğu" sözüyle kastedilen "Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu bölgeleri ve bu bölgede yaşayan in­sanlar" dır.

Batı, Türkiye'deki seçimleri merakla izliyor."Batı" sözüyle kastedilen "Batıdaki üJkeler ve bu ül­kelerin yöneticileri" dir.