Yazım (İmla) Kuralları

Yazım (İmla) Kuralları
Büyük Harflerin Kullanımı



* * Cümlelerin başındaki sözcüğün ilk harfi büyük yazılır:

Maçı sonuna kadar izledim.

Buraların havası güzeldir.



* * Dize başlarındaki sözcükler büyük harfle başlar:


"Bu ne acayip bilmece,
Ne gündüz biter ne gece,
Kime söyleriz derdimizi,
Ne hekim anlar ne hoca."



* * Bütün özel adlar büyük harfle başlar:


Hakan, Oya...

Çince, Almanca...


Türk Tarih Kurumu, Türk Hava Yolları...

Yaprak Dökümü, Mürebbiye... Babalar Günü, Sevgililer Günü...




* * Sanlar veya unvanlar özel adla kullanılırsa büyük harfle başlar:

Vali Ahmet Bey geldi.
Yarın Yüzbaşı Serhat gidecek.



* * Mektuplarda hitap sözleri büyük harfle başlar:


Kıymetli Arkadaşım,


Değerli Kardeşim,




* * Astronomi ve coğrafya ile ilgili konularda "dünya, güneş, ay" ve gezegen adları terim olarak kullanılıyorsa büyük harfle başlar:

Önümüzdeki hafta Güneş tutulması olacakmış. (terim)
Yüzü ay parçası gibi. (terim değil)




* * Yön adları bir özel adın önünde kullanılırsa büyük harfle başlar, yalnız kullanılırsa ya da yer adından sonra gelirse ilk harfleri küçük olur:

Her yıl, Güney Asya'da felâket olur.
Ülkemizde Yukarı Fırat oldukça verimlidir.
Türkiye'nin güneyinde Akdeniz vardır.




* * Dağ, göl, ova adları büyük harfle başlar:


Ağrı Dağı, Van Gölü, Konya Ovası...




* * Mahalle, sokak ve cadde adları büyük harfle başlar:

Vatan Mahallesi, Mehtap Sokak, Cumhuriyet Caddesi...



Örnek Soru:


Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin yazımıyla ilgili bir yanlışlık yoktur?

A) Kar Doğu anadoluyu etkisi altına aldı.
B) Rusya'nın Kuzeyi çok soğuk olur.
C) Okulumuza Vali Bey gelecek.
D) Her yaz Van Gölü'nde yüzerim.

Yanıt: D


"de"lerin Yazımı

Dilimizde iki ayrı "de" vardır:

Hâl eki "-de": Ek olan -de, kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır; ünlü uyumuna ve ünsüz benzeşmesine bağlı olarak "-de, -da, -te, -ta" biçimi vardır.


Evde kimse yok.

Bu kitapta her şeyi bulursun.



* * Hâl eki "-de" özel adlardan sonra geldiğinde kesme (') işareti ile ayrılarak yazılır.

Onunla Ankara'da tanıştım.

Çantam Sibel'de kalmış.



Bağlaç olan "de": Bağlaç olan "de"nin yalnız "de" ve "da" biçimi vardır. Kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır.


Mehmet de bizimle gelecek.

Gelirken elma da aldım.




Örnek Soru:


Hangi cümlede yazım yanlışı vardır?

A) Cesaret, Türk'ün özelliklerindendir.
B) Bu soğuklarda Ali'de yatağa düştü.
C) Bana yardımcı olursunuz değil mi?
D) Hatasını anlamış olmalı ki sesini çıkarmadı.
(1998-EML)

Yanıt: B



"ki'lerin Yazımı

* * "-de" hâl eki almış sözcüklere eklenerek yer bildiren sıfatlar türeten "-ki" eki eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.


Kolundaki yara iyileşti.


Elindeki tüm parayı harcadı.



* * Bağlaç olan "ki" ise ayrı bir sözcüktür ve kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Cümleleri ya da öğeleri bağlamak için kullanılır.

Beni dinlemedi ki anlasın.

O ki sınıfın en çalışkanıdır, sınavdan zayıf almış.



Uyarı: "Sanki, halbuki, oysaki, mademki" sözcüklerindeki "ki"ler kalıplaşmıştır, bitişik yazılır.



Örnek Soru:



Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ki'nin yazımı yanlıştır?


A) Elindeki kitabı masaya bıraktı.
B) Hava öyle soğuk ki!
C) Sabahki patlama hepimizi korkuttu.
D) Anladımki bu iş böyle olmayacak.

Yanıt: D


"mi" Soru Ekinin Yazımı

* * "mi" soru eki cümleye soru anlamı katsın veya katmasın her zaman ayrı yazılır.

Okudu mu anlar.

Film bitti mi çıkacağız.

Onları hiç gördün mü?



* * Şahıs ekleri "mi" soru ekinden sonra gelir ve ünlü uyumuna uyar.

Geziye katılacak mısın?

Alilerle konuşmuyor musun?



Örnek Soru:



Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Sınıfını geçtimi ona bilgisayar alacağım.
B) Çocuklarla mı kalacaksın?
C) Soğuk mu soğuk bir su çıkar bu dağdan.
D) Ev mi araba mı istiyor?

Yanıt: A



Sayıların Yazımı

* * Sayılar hem rakamla hem de yazıyla yazılabilir. Edebî yazılarda sayılar yazıyla ve her sözcüğü ayrı yazılır.

Tatile on üç gün kaldı.

Banka işlemlerinde sayılar bitişik yazılır:

Hesapta beşmilyondörtyüz lira var.



* * Çok sıfırlı sayılarda ana sayı rakamla diğer kısım yazıyla yazılabilir:

İstanbul'da 500 bin konuta ihtiyaç var.



* * Saatler, istatistik verileri ve bilimsel araştırma sonuçları rakamla yazılır:

Toplantı 20.40'ta başladı.

Karışıma bu maddeden 8 gram ekleyeceksin.



Ay ve Gün Adlarının Yazımı

* * Ay ve gün adları bir tarihle kullanıldığında büyük harfle başlar, diğer durumlarda küçük harfle yazılır.

Müzik kursları 16 Ekim'de başladı

****** Samsun'a 19 Mayıs 1919'da çıktı.

Kardeşim 5 Mavıs 1987 Pazar günü doğmuş.

Okullar eylülde açılır, haziranda kapanır.


Kısaca: Rakam varsa ay ve gün adları büyük rakam yoksa küçük yazılır.



Birleşik Sözcüklerin Yazımı

Dilimizde birleşik sözcüklerin bitişik yazılabilmesi için birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin ya ses değişikliğine ya da anlam değişikliğine uğraması gerekir.



* Sözcüklerin anlamını kaybetmesiyle bitişik yazılanlar:

imambayıldı

sivrisinek

kaptıkaçtı

görebilmek

görüvermek

bakakalmak

öleyazmak



* Ses düşmesi ya da türemesi yoluyla bitişik yazılanlar:


kayıp ol>kaybol

sabır et>sabret

kayın ana>kaynana

kahve altı>kahvaltı

ne için>niçin

his et>hisset

red et>reddet

af ol>affol



* Aşağıdaki birleşik sözcükler anlamlarını koruduklarından ayrı yazılır:

kuru fasulye

gül suyu

zeytin yağı

taş kömürü

bal arısı



İkilemelerin Yazımı

* * İkilemeler her zaman ayrı yazılır ve ikilemelerin arasına noktalama işareti konmaz.

ağır ağır, az çok, ağlaya sızlaya, dilden dile, el ele...



Kısaltmaların Yazımı


Kısaltma, bir sözcüğün ilk harfiyle ya da birkaç harfle gösterilmesidir.

* * Birkaç sözcükten oluşan, kurum kuruluş durumundaki özel adların her sözcüğü bir harfle gösterilir.

TDK (Türk Dil Kurumu),

MEB ( Milli Eğitim Bakanlığı)

* * Kısaltmaların yazımında araya nokta konmaz: THY, DSİ, TSK...




* * Kısaltmalara ekler, son harfin okunuşuna göre eklenir:

DSİ'ne gittim, (yanlış)

DSİ'ye gittim, (doğru)

PTT'dan geliyor, (yanlış)

PTT'den geliyor, (doğru)

* * Kısaltmayı oluşturan harfler bir sözcük gibi okunuyorsa ek, son harfin okunuşuna göre değil, sözcüğe eklenir gibi yazılır:

Babası TEK'de çalışıyor, (yanlış)

Babası TEK'te çalışıyor, (doğru)

Dün TEDAŞ'ye gittim, (yanlış)

Dün TEDAŞ'a gittim, (doğru)

* * Tek sözcükten oluşan bazı özel adlar ilk harfi büyük yazılarak iki-üç harfle gösterilir; kısaltmaların sonuna nokta konur:


İng. (ingilizce), Ank. (Ankara)

* * Tür adlarının kısaltması küçük harfle başlanarak gösterilir:

cad. (cadde), biy. (biyoloji)

* * Eğer tür adları tek heceli ise ilk harf alınarak kısaltma yapılır:

s.(sayfa), c. (cilt)



Örnek Soru:


Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımında bir yanlışlık yoktur?

A) Bugün TBMM'nde tören var.
B) Hafta sonu ABD'ne gidiyor.
C) THY'nin kış tarifesi açıklandı.
D) Babası TEDAŞ'de çalışıyor.

Yanıt: C