Paragrafta Düşünceyi Geliştirme Yolları

Paragrafta Düşünceyi Geliştirme Yolları
Dil - Anlam Bilgisi
Paragraftaki olayı, duyguya, düşünceyi okuyucu­nun iyi anlayabilmesi, yazarın düşünceyi iyi sa­vunması, kanıtlayabilmesi için düşünceyi geliştir­me yollarına başvurulur. Bir paragrafta bir tek düşünceyi geliştirme yoluna başvurulabildiği gibi, birden çok düşünceyi geliştirme yolu, bir parag­rafta kullanılabilir.

1. TANIMLAMA

Nitelik ve tüm özellikleriyle bir kavramı belirleme­ye, işlevini göstermeye ya da onu benzerlerinden ayıran özelliklerini ortaya koymaya tanımlama denir. Özellikle didaktik yazılarda (makale, dene­me...) kavram ve terimlerin tanımına sık sık başvu­rulur. Okurun bakış açısının o noktada toplanması­na çalışılır. Genellikle giriş bölümü paragraflarında kullanılır. "Nedir?" sorusunun yanıtını veren cümle, tanım cümlesidir.

ÖRNEK"Şiir, hayal bahçemizin goncasıdır." cümlesine"şiir nedir?", sorusu yöneltildiğinde yanıt aldığımız için bu cümle, tanım cümlesidir.

2- ÖRNEKLEME

Paragrafta öne sürülen savı. bir görüş ya da dü­şünceyi açıklamak, kanıtlamak ya da birtakım ayrıntılarla geliştirmek için başvurulan düşünceyi ge­liştirme yollarından biridir. Örnekler, çoğunlukla soyut düşünceleri, kavramları somutlayarak görü­nür kılmak için kişiyi, olayı, paragrafa aktarma yo­ludur. Düşünce, benzer düşüncelere, varlıklara dayanılarak anlatılır.

ÖRNEK"Bunlarla, önceleri şiir yazıp da sonradan başka edebiyat dallarına geçen ya da başka uğraş alan­larında adlarını duyuran sanatçıları karıştırmamak gerekir. Sözgelimi, Cengiz Tuncer eskiden ger­çekten iyi şairdi. Ama sonradan romanda karar kıldı. Ruhi Su'nun da eski dergilerde çok güzel di­zelerine rastladım. Kayıp şairlerle bu tür sanatçıla­rı, birbirine karıştırmamak gerek. Bir ara şiir dene­yip de daha "hevesli" aşamasındayken şiiri bırakanlardır bunlar."

Yukarıdaki paragrafta adları siyah yazılan kişiler, bir ara şiir yazmayı deneyip de daha sonra başka bir biçimde, başka bir sanat dalıyla adlarını duyu­ranlara örnektir.

3. KARŞILAŞTIRMA

Düşünceyi geliştirmek, söyleneni inandırıcı kılmak için çeşitli yönlerden birbiriyle ilişkisi olan iki kav­ram, iki varlık ya da herhangi iki şeyi bir araya ge­tirerek, ortak olan ya da olmayan yönlerini incele­meye karşılaştırma denir. Öne sürülen bir savı geliştirmek, kanıtlamak için sık sık başvurulan bir yoldur. Benzerlikler ve karşıtlıklar, bir savı kanıtla­mada bir araç olarak kullanılır.

ÖRNEK"Televizyon ve şiir? Sanırım, televizyonun olum­suz yönden en az etkileyeceği sanat, şiir sanatı olacaktır. Çünkü şiir, kendi yapısı dışında bir yapı­ya, diyelim görüntüye, kolay kolay dönüştürül­mez. Dönüştürüldüğü zaman da o artık şiir değil, başka bir şey olacaktır."Yukarıdaki paragrafta şiir ve televizyon, karşıtlık­lardan yola çıkılarak karşılaştırılmıştır.

4- TANIK GÖSTERMEDüşünceyi geliştirmek, söyleneni inandırıcı kılmak için, savunulan düşünceyle ilgili otorite olmuş bir kişinin adına ve sözlerine yazıda yer vermektir. Paragrafın yazarı, tanık göstererek: "Bakın bu ko­nuda otorite olmuş filanca kişi de benim gibi dü­şünüyor." der ve düşüncelerinin doğruluğunu sa­vunmuş olur. Tanık gösterilen sözler tırnak (" ") içinde belirtilir.

ÖRNEK"1860'tan sonraki dönemde (Tanzimat) ise birle­şim çabalarının başladığını, ancak bunun çok zayıf olduğunu söylüyor. Bu dönemde edebiyatımıza, gözlem, hayatı ve doğayı betimleme, yeni düşün­ce çevresinde coşkunluk gibi eskiden pek bilme­diğimiz öğeler girmiştir. Yahya Kemal'in burada ilginç bir saptaması var: "Bu ilk devirdeki yenileşme, çok aykırı ve alafranga olmadığı için, okur yazar tabakayı sürüklemişti."

Yukarıdaki paragrafta Yahya Kemal'in tanıklığına başvurulmuştur.

5- SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA

Paragrafta savunulan düşünceyi aktarırken sayı­sal verilerden, istatistiklerden yararlanarak düşün­ceyi geliştirmektir.

ÖRNEK"Acaba dünyada en çok hangi yazarlar çevrilmek­te? 1968 yılına ilişkin bir istatistik var Yeni değil, ama eski de sayılmaz. Unesco'nun ya­yımladığı bu istatistiğe göre, en çok çevrilmiş ya­zarlar, şunlar: Shakespeare (135), Georges Si-menon (134), Jules Verne (133), Tolstoy (112), Dostoyevski (101), Agatha Cristie (73)."

Yukarıdaki parçada, en çok çevrilen yazarlar hak­kında istatiksel bilgi verilerek, sayısal verilerden yararlanılmıştır.

6- SOYUTLAMABir konu ya da kavramın görünmeyen yanlarını, ayrıntılarını hayale (imgeye) bağlı olarak anlat­maktır. Soyutlamalarda anlaşılırlık zedelenir gibi görünse de yazılar ya da şiirler daha çekici, daha etkili olur. Soyutlama, daha çok şiirde kullanılan bir düşünceyi geliştirme yoludur.

ÖRNEK"Yâr yârSeni kara saplı bıçak gibi sineme sapladılar."

Yukarıdaki dizelerde şair, sevgiliye duyulan sevgi­nin, bağlanış gücünün sineye saplanmış kara saplı bir bıçak görüntüsünü ve bunun yarattığı et­kiyle aktarılmasını, duyulmasını sağlamakta, özgün bir imge (hayal) yaratmaktadır.

7- SOMUTLAMAKavranması, algılanması zor olan düşünce ve kavramların kolay anlaşılmasını sağlamak için on­ları görünür biçimde anlatmaktır.

ÖRNEK"Korku, yakasına sarılmıştı. Gittiği her yerde takip ediyordu onu. Her an ensesinde hissediyordu korkunun soluğunu."

Paragraftaki soyut bir kavram olan "korku" somutlaştırılarak anlatılmıştır.