Dil - Anlam Bilgisi

Dil - Anlam Bilgisi
Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında, başka bir an­lamı karşılayacak şekilde, daha çok soyut olarak kul­lanılmasına mecaz anlam denir.

Mecaz anlam, söze güzellik, canlılık ve güç vermek amacıyla kullanılır. Dillerin zenginliği, sözcüklerin sa­yısıyla değil, bu sözcüklerin herkesin bildiği ortak an­lamının dışında kullanılabilmesi ile ölçülür.

Sözcüğün temel, yan ve mecaz anlamları birbirine karıştırılmamalıdır. Sözcüğün temel anlamıyla yan anlamı arasında anlamsal bir ilgi, benzerlik varken; temel anlamla mecaz anlam arasında, anlamsal hiç­bir ilgi yoktur.

ÖRNEKLER

"Ayar" sözcüğünün temel anlamı, "bir ölçünün doğ­ruluğunu yoklamaya yarayan aygıt'tır.

"Ayar aletiyle altınların ölçümü yapıldı," cümlesinde "ayar" sözcüğü, temel anlamında kullanılmıştır.

"Bakkalın terazisinin ayarı bozulmuş." cümlesinde "ayar" sözcüğü, yan anlamıyla kullanılmış.

"Bu ayardaki kişilerle konuşma demedim mi?" cüm­lesinde ise "ayar" sözcüğü, mecaz anlamıyla kullanıl­mıştır.

"Ayak" sözcüğünün temel anlamı, "bacakların bilek­ten aşağıda bulunan ve yere basan kısmıdır."

Top oynarken ayağını burktu." (Temel anlam)

"Sandalyenin kırılan ayağını onardım." (Yan anlam)"Ayağını kaydırmak için çok uğraştılar."

(Mecaz anlam)"Ağız" sözcüğünün temel anlamı, "yüzde, avurtlarla çene arasında olup sesin çıkmasına, nefes alıp ver­meye ve besinleri almaya yarayan boşluk"tur.

"Süt içerken ağzımı yaktım." (temel anlam)"Çuvalı ağzına kadar buğdayla doldurdu." (yan anlam)

"Seni görünce ağız değiştirdi." (mecaz anlam)