Anlam Değişmeleri

Anlam Değişmeleri
Dil - Anlam Bilgisi
Bir sözcüğün zamanla karşıladığı kavramdan uzak­laşması ya da yeni bir kavramı yansıtması durumu­na, anlam değişmesi denir.

ANLAM DARALMASI

Dilin eski dönemlerinde birden çok kavram ya da varlığı karşılayan sözcük, eskiden anlattığı kavram ya da nesnenin bir bölümünü, bir türünü anlatır duruma gelmişse, buna ANLAM DARALMASI denir

ÖRNEK

"Oğul" sözcüğü, Türkçenin ilk dönemlerinde hem kız, hem de erkek evlat anlamını taşırken, günümüz­de yalnızca "erkek evlat" anlamındadır. Bu nedenle, "oğul" sözcüğü, anlam daralmasına uğramıştır.

ANLAM GENİŞLEMESİ

Bir sözcük, eskiden temel anlam olarak bir nesne­nin, bir işin bir bölümünü, ya da bir türünü gösterirken, zamanla o nesnenin bütününü, bütün türlerini anlatır du­ruma gelmişse, buna anlam genişlemesi denir.

ÖRNEK

Türkçenin ilk dönemlerinde "armağan" anlamında pullanılan "ödül" sözcüğü, günümüzde birçok anlam kazanmıştır: Behçet Necatigil Şiir Ödülü, Ömer Sey­fettin Öykü Ödülü, Altın Portakal Film Ödülü. Güzel­lik Yarışması Ödülü. Kırkpınar Altın Kemer Ödülü...

BAŞKA ANLAMA GEÇİŞ

Sözcüğün ilk dönemdeki anlamından tamamen ya da kısmen sıyrılarak yeni bir anlamı karşılamasına, başka anlama geçiş denir.

ÖRNEK

"Emek" sözcüğü ilk dönemde "acı, eziyet, zahmet" anlamındayken, bugün "bir işin yapılmasında harca­nan beden ya da kafa gücü" anlamına geçmiştir.

Farsçadan Türkçeye geçen "canavar" sözcüğü, eski dönemde "canlı hayvan" anlamındayken, anlam kö­tülemesine uğrayarak, bugün "korkunç yaratık, kor­kunç hayvan" anlamı almıştır.

"Üzmek" sözcüğü, ilk dönemde "kırmak, kesmek" anlamındayken, bugün "üzüntü vermek" anlamına geçmiştir.